Herman Berger - Pleidooi Voor Meer Zinnigheid

ISBN
   

Soort boek
Paperback

Met de opkomst van de natuurwetenschap begint Europa aan een nieuw tijdperk. En we tellen onze zegeningen: we leven langer en meer comfortabel, en ja, aan de horizon daagt de democratie.<br />De wetenschap is een exclusief Europese prestatie, zegt Edmund Husserl. Maar waarom zegt dezelfde Husserl dat Europa in nood is? Waarom zegt men in het Oosten dat Europa zijn ziel heeft verloren? En binnen Europa protesteert de romantiek tegen de verlichting, - waarom?<br />We kennen het antwoord. De eenzinnige taal van de natuurwetenschap is door de verlichting uitgeroepen tot maatstaf voor álle rationele taal. Meerzinnige taal zou niet of nauwelijks rationeel zijn. Jammer voor de talen van religie en kunst.<br />Berger is van mening dat het ratio-begrip van de verlichting te beperkt is. Hij keert de situatie om. Hij zoekt naar het 'moment' waarop de mens als meer dan biologisch wezen 'ontstaat'.<br />Die eerste ontmoeting van mens en Werkelijkheid moet van een ongelofelijke intensiteit zijn geweest. Ze is te vergelijken met de kosmische Big Bang, het moment van opperste verdichting en hoogste temperatuur. Zo zouden uit de mentale Big Bang als eersten de meerzinnige talen ontstaan, nog steeds geconcentreerd en van hoge temperatuur. De eenzinnige taal van de wetenschap is dan een laat product van afkoeling en verdunning.<br />Misschien helpt het als we dit feit onder ogen zien. Misschien verruimt het onze blik. Om daaraan bij te dragen is dit filosofie- boek ook een verhalen-boek geworden.<br /><br /><br /><br /><br />Inhoud<br /><br />Hoofdstuk 1: Vier lees-mogelijkheden 9<br />Rondom de waarzegger Euthyphro 9<br />De wonderverhalen in de bijbel 11<br />De tweede leeswijze 13<br />De derde leeswijze 16<br />De vierde leeswijze 18<br />Mythe, logos en opnieuw de mythe 21<br /><br />Hoofdstuk 2: Een machinale samenleving zonder ziel? 22<br />De mens, een machine 22<br />De celibataire machines 25<br />Kafka, In de strafkolonie 28<br />Casares, Morels uitvinding 31<br />Duchamp, Het grote glas 32<br />Verheerlijking en verachting van de machine<br />en het occidentalisme 33<br />Welke soort machine? 36<br /><br />Hoofdstuk 3: Heimwee naar een bezield verband 37<br />Het 'Sophienerlebnis' 38<br />De blauwe bloem 39<br />Een ontwikkeling, geschetst in verhalen 41<br />Tweede deel: de vervulling 44<br />Terugblik 45<br />Occidentalisme? 47<br />Het raadsel dat Rousseau heet 48<br /><br />Hoofdstuk 4: Het nieuwe begin. Eerste model 51<br />Aristoteles als natuurfilosoof 51<br />De bouw van het universum 52<br />De goddelijke wiskunde 56<br />Het eerste model 58<br />Wetenschap als pseudo-religie 60<br />Bereikt de natuurwetenschap toch de alledaagse werkelijkheid? 62<br /><br />Hoofdstuk 5: De Verlichting 64<br />Thematieken 64<br />Het verlichte beeld van God: het deïsme 67<br />De almacht van God en de macht van de Vorst 68<br />Volkssouvereiniteit 70<br />De scheiding van kerk en staat 73<br />Een dynamischer wereldbeeld 75<br />Het ideaal van de eenzinnigheid 80<br />Verplicht zijn tot eenzinnige taal beperkt de vrijheid van denken 82<br /><br />Hoofdstuk 6: Een nieuw begin. Tweede model. 85<br />Rousseau op zoek naar een fundament voor zijn leven 86<br />De stilte van de wereld vóór Bach 88<br />Dit meldt het Uur U 91<br />Voor altijd een boreling 96<br /><br />Hoofdstuk 7: Twee soorten filosofie 102<br />De gemeenschappelijke Einstellung van filosofie en wetenschap 102<br />Filosofie die zich baseert op een methode 105<br />Filosofie die geen methode verdraagt 110<br />De 'technische' tegenover de bezinnende mens 115<br />André Gide, De valse munters 116<br />Husserls Europa en het Westen van het occidentalisme 119<br /><br />Hoofdstuk 8: Hetzelfde anders 121<br />Recapitulatie 121<br />Een laatste poging 124<br />Totaliteitservaringen 126<br />Een filosofie van het geheel en de delen 129<br />De noodzaak van differentiatie: eerste model 131<br />De noodzaak van differentiatie: tweede model 134<br />Hetzelfde anders ofwel de tegenpool van de eenzinnigheid 138<br />Een hypothese 140<br /><br />Hoofdstuk 9: de zin van de zin-loze roep 141<br />Het thema van de roep 141<br />Het daimonion van Socrates 142<br />Heidegger: de roep van het geweten 144<br />Heidegger: de taal roept 147<br />Het geweten is een zoekopdracht 149<br />De symboliek van het labyrint 151<br /><br />Hoofdstuk 10: Nadere differentiatie van het tweede model 154<br />Is er een derde model? 154<br />Ieders eigen visie op de Werkelijkheid 156<br />De abstracte essentie is niet genoeg. Eerste aspect. 157<br />De abstracte essentie is niet genoeg. Tweede aspect. 158<br />Een andersoortig essentialisme: het oriëntalisme 160<br />Het anti-essentialisme van de primatologie 164<br /><br />Hoofdstuk 11: De Graal, heilige oorlog of zoekopdracht? 169<br />De naakte feiten 169<br />Wat is de oorspronkelijke boodschap? 170<br />Overgang 173<br />De uitnodigende kracht van het kunstwerk 174<br />Creativiteit 174<br /><br />Hoofdstuk 12: Terug naar de Verlichting? 178<br />Lyotard: wetenschap en verhaal 178<br />De wetenschappelijke rationaliteit 179<br />De rationaliteit van het geschiedverhaal 182<br />De rationaliteit van het fictionele verhaal 185<br />Religieuze taal en het religieuze verhaal. 187<br />Rationaliteit als het geven van goede redenen 190<br /><br />Hoofdstuk 13: Tolerantie volgens Spinoza en volgens Locke 196<br />Waar het Jonathan Israel om te doen is. 196<br />Jonathan Israel beroept zich op Spinoza 197<br />Jonathan Israel en John Locke 199<br />De vreemsoortige oppositie tussen Spinoza en Locke 200<br />Intellectus tussen ratio en fides 205<br /><br />Hoofdstuk 14: Dieper en dieper het hart van de Werkelijkheid in 209<br />Transcendentie en God 209<br />Filosofie en mystiek 210<br />Beatrijs van Nazareth 211<br />De zeven manieren van Minne 214<br />Meditatie ofwel zelfvereenvoudiging en concentratie 218<br />De blokkade van de eindigheid 220<br />Mystiek leven in ballingschap 222<br />De thuiskomst in het oorspronkelijke JA 223<br /><br />