Thomas Harris - 's Konings Paleis En Tuinen Van Het Loo

ISBN
   

Soort boek
Paperback

<p>TEN GELEIDE</p> <p>De vertaling van dit boek, bedoeld als<br />attentie aan de huidige opzichter der Pa-<br />leistuinen Dirk Willem Schakelaar, be-<br />halve groot vakman ook zeer ge?nteres-<br />seerd in de historie van deze tuin, bleek<br />niet mogelijk zonder een grondige studie<br />gemaakt te hebben van de tuinkunst in het<br />algemeen en van de Franse zeventiende<br />eeuwse tuinarchitectuur in het bijzonder.<br />Een vertaling kan slechts d?n een juiste<br />verklaring geven van de gebruikelijke ter-<br />men op dit gebied en van de gehele uitvoering</p> <p>van het ontwerp als de gestelde wetten<br />voor de aanleg van een Franse formele tuin<br />de vertaler zelf volkomen duidelijk is ge-<br />worden.<br />Bij de bestudering van alle ter beschik-<br />king staande literatuur over dit onderwerp<br />heb ik de meeste zekerheid omtrent de<br />juiste handeling van het gegeven ge-<br />vonden in La th?orie de la pratique du Jar-<br />dinage, geschreven door Dezallier d'Ar-<br />genville, uitgegeven in het jaar 1709 door<br />Pierre Jean Mariette te Parijs.<br />De basistheorie?n van de Franse zeven-<br />tiende eeuwse tuinontwerpen waren reeds<br />eerder vastgelegd onder andere in de be-<br />langrijke werken van Jacques Boyceau de<br />la Barauderie, Trait? du Fardinage, Parijs,<br />1638 en Claude Mollet: The?tre du Jardi-<br />nage, 1652. In het uitgebreid theoretische<br />werk van Dezaillier d'Argenville zijn deze<br />theorie?n tot in de kleinste details uitge-<br />werkt en verdedigd. Duidelijk bleek bij de<br />studie van de tuinkunst in deze episode de<br />groeiende relatie tussen de architectuur<br />van het huis en de aansluitende tuinen.<br />Mede door de vele ori?nterende ge-<br />sprekken met mr. A. Staring en de aan-<br />wijzingen van de restauratie-architect</p> <p>ir. J. B. baron van Asbeck, dekunsthistorici<br />drs. A. C. Kranenburg-Vos en Herbert J.<br />Hijmersma werd het mij mogelijk deze<br />vertaling te maken.<br />Archiefonderzoek, noodzakelijk voor het<br />samenstellen van de illustraties in dit werk<br />en historisch onderzoek van de tuin waren<br />te meer interessant en zinvol, omdat thans<br />voor Het Loo restauratieplannen worden<br />voorbereid en huis en tuin hierin gezamen-<br />lijk worden betrokken.<br />Een recente vondst in de Collectie<br />Tessin-H?rleman - een 18e eeuwse copy<br />naar Claude Desgots - te Stockholm is een<br />stimulans tot verder onderzoek.<br />De relatie huis-tuin heeft in de paar<br />eeuwen die voorafgaan aan de tijd dat Het<br />Loo gebouwd werd een boeiende evolutie<br />doorgemaakt. Naarmate het defensieve<br />karakter bij de kasteelbouw vervaagt,<br />komt de grotere tuin tot ontwikkeling die<br />nog als een afzonderlijke eenheid - vaak<br />omsloten - in de nabije omgeving van het<br />kasteel wordt gesitueerd. De twee elemen-<br />ten huis en tuin worden op den duur ge?n-<br />tegreerd in ??n allesomvattende composi-<br />tie en aangelegd volgens streng symetri-<br />sche plannen zoals dat het eerst blijkt uit<br />de zestiende eeuwse Italiaanse ontwerpen.<br />Deze nieuwe visie komt tot volle ontplooi-<br />ing in de zeventiende eeuwse Franse tuin-<br />projecten.<br />Voor Het Loo zijn de eerste ontwerpen<br />vermoedelijk gemaakt door architecten<br />aan de Acad?mie d'Architecture te Parijs<br />in het jaar 1684. Voor wat betreft de stijl<br />zijn er in het tuinontwerp zowel een aantal<br />renaissance elementen als invloeden van<br />de barok te onderkennen. Zo vertonen de<br />beide zijtuinen direct naast het Huis, de<br />z.g. 'Koningstuin' en de 'Koninginnetuin',<br />doch ook de 'Koninginnegrot' en "s Ko-<br />ningsbad' onder het hoofdgebouw - dui-<br />delijk de invloed van de renaissance stijl.<br />Eigentijdse elementen daarentegen in deze</p> <p>compositie zijn de berceautuin, evenals de<br />twee kwartcirkelvormige zuilengangen,<br />die de gezamenlijke afsluiting vormen van<br />de boventuin.<br />De grote parterre direct achter het Huis<br />vertoont in de vormgeving van de verschil-<br />lende compartimenten en broderie?n een<br />uitgesproken Franse Lodewijk XIV-stijl.<br />In het gehele ontwerp is duidelijk de<br />axiale lijn te volgen die al begint v??r het<br />inrithek en zich voortzet via oprijlaan,<br />voorplein, door de vestibule, om vervol-<br />gens vanaf het terras aan de tuinzijde te<br />culmineren in een wijds perspectief tot ver<br />in het verschiet.<br />Het optische effect van deze fraaie door-<br />kijk wordt nog geaccentueerd door de twee<br />coulissen in het beeldvlak. Op het eerste<br />plan is dat de middendwarslaan met hoog<br />opgesnoeide loofbomen waar doorheen<br />men een doorzicht heeft naar de hoger gele-<br />gen boventuin. Op het tweede plan zijn het<br />de twee kwartcirkelvormige colonnades die<br />het uitzicht, als het ware naar de gezichts-<br />einder leiden langs een naar het noorden lo-<br />pende laan van hoge geschoren beukenha-<br />gen eindigend bij de in de verte liggende<br />houten toren. Wie waren de uitvoerders<br />van dit meesterwerk?<br />Aangenomen mag worden dat de Hol-<br />landse architect Roman, die later in speci-<br />ale dienst zal treden van de Koning-Stad-<br />houder, van de aanvang af grote invloed<br />heeft gehad op de vormgeving van Het<br />Loo. Ten nauwste werkte hij samen met<br />de jonge Fransman Daniel Marot die in de<br />decoratieve en ornamentale uitvoering van<br />het Huis en van de Tuin een zeer groot<br />aandeel had<br />In de geschiedenis van de Nederlandse<br />tuinkunst zou Het Loo een aparte plaats<br />dienen te krijgen. De grootse aanleg is<br />voor ons land uniek. Bovendien is van<br />geen andere formele tuin zoveel bekend en<br />in fragmenten bewaard gebleven. We</p> <p>denken dan aan de beschrijving van<br />Harris, de duidelijke tekening van Van<br />Staden en de vele prenten die van de wa-<br />terwerken en tuingezichten zijn gemaakt<br />die ook, al mogen zij hier en daar wellicht<br />geromantiseerd zijn, toch die sfeer geven<br />die men zich hierbij moet voorstellen.<br />Als decoratieve elementen zijn er de<br />twee grote gave terrasbeelden de Rijn en<br />de IJssel, de beelden, de vazen, de talloze<br />fragmenten van stoepen en randen van<br />bassins, de deels teruggevonden moza?ken,<br />de funderingen der tuinmuren enz. In een<br />der bekendste tuinhistorische standaard-<br />werken, dat van Marie Gothein, lezen we<br />de volgende passage over Het Loo: 'Er zijn<br />vele Hollandse Huizen en Kastelen te be-<br />schrijven maar geen enkel is z? belangrijk<br />in decoratieve opzet en stijlvorm als Huis<br />en Tuin van Het Loo'.<br />Met gebruikmaking van typisch Hol-<br />lands materiaal, het profiteren van be-<br />staande terreindisposities, het toepassen<br />van natuurlijk stromend water, doch voor-<br />al door de fraaie vormgeving en het door-<br />voeren van de fijnere schaal kregen de tui-<br />nen van Het Loo niettegenstaande de dui-<br />delijk Franse invloeden, een uitgesproken<br />Hollands karakter. Behalve Harris zijn er<br />vele bezoekers geweest die in hun reisbe-<br />schrijvingen getuigden van de luister van<br />Het Loo en van de grote pracht van zijn<br />tuin en fonteinen.<br />Moge deze rijk ge?llustreerde vertaling<br />van het ooggetuige verslag van dr. Harris,<br />over de oorspronkelijke tuinen van Het<br />Loo ertoe bijdragen dat ook onze ogen ge-<br />opend worden voor de schoonheid van<br />Het Loo zoals het er in het einde van de<br />zeventiende eeuw en het grootste deel van<br />de achttiende eeuw heeft uitgezien, zoals<br />het gesticht werd door de Koning-Stad-<br />houder Willem III en zijn gemalin Ko-<br />koningin Mary Stuart.</p> <p>L. v. E .- M.</p> <p> </p> <p> </p> <p> </p>