A. Hoogerwerf - Vooruitgang En Verval

ISBN
   

Soort boek
Paperback

Tijden van optimisme en pessimisme wisselen elkaar af. In dit proces zijn steeds vooruitgang en verval met elkaar in discussie. Goed en kwaad groeien in de geschiedenis samen op, zoals het graan en het onkruid op de akker.<br />Hoe heeft het denken over vooruitgang en verval zich in de loop van de eeuwen in Europa ontwikkeld? Dat is de vraag die in dit boek centraal staat. In een boeiend panorama worden vooruitgang en achteruitgang op uiteenlopende gebieden belicht: kennis, gelijkheid, vrijheid, gemeenschap, verscheidenheid, democratie, moraal en religie.<br />Het boek bevat inspirerende beschouwingen voor iedereen die zich de vraag stelt waarheen de mensheid op weg is. Aan de hand van grote Europese denkers uit meer dan twintig eeuwen maakt de lezer een reis door de tijd.<br /><br /><br /><br />Inhoud<br /><br />1 Verkenning van het terrein 9<br />1.1 Optimisme en pessimisme 9<br />1.2 Vooruitgang, stagnatie en verval 11<br />1.3 Functies van het vooruitgangsdenken 14<br />1.4 Schaduwkanten van vooruitgang 16<br />1.5 Opzet van het boek 18<br /><br />2 De vooruitgangsidee 21<br />2.1 Kringloop of vooruitgang 21<br />2.2 Een geloof in vooruitgang 23<br />2.3 Ongeloof in vooruitgang 25<br />2.4 Varianten van de vooruitgangsidee 26<br />2.5 Maatschappelijke achtergronden 27<br /><br />3 Kennis en vooruitgang: Oudheid en Middeleeuwen 29<br />3.1 Uitvindingen in de oudheid 29<br />3.2 Lucretius: Nieuwe verworvenheden brengen ook nieuwe<br /> gevaren mee 31<br />3.3 Seneca: Vindingrijkheid als bron van beschaving 33<br />3.4 Augustinus: Een lofzang op menselijke prestaties 35<br />3.5 Roger Bacon: Kennis toepassen voor belangrijke doeleinden 36<br />3.6 Averroës: De Grieken herontdekt 38<br /><br />4 Kennis en vooruitgang: De moderne tijd 39<br />4.1 Bodin: Een slingerbeweging op steeds hoger niveau 39<br />4.2 Francis Bacon: De mier, de spin en de bij 41<br />4.3 Descartes: Kennis met het oog op de gezondheid 44<br />4.4 Fontenelle: De manier van redeneren is meer volmaakt<br /> geworden 46<br />4.5 Helvétius: Onderwijs als bron van vooruitgang 48<br />4.6 Turgot: De ontwikkeling van de samenleving wordt<br />niet alleen door de menselijke rede geleid 49<br />4.7 Comte: Heerschappij van wetenschapsmensen 51<br />4.8 Rousseau: De verspreiding van kennis bederft de zeden 53<br />4.10 Ellul: De techniek is autonoom geworden 56<br />4.11 Maritain: Niet de wetenschap, maar de wijsheid moet ons<br /> leven reguleren 58<br />4.12 Overzicht 58<br /><br />5 Religie en vooruitgang 62<br />5.1 De vooruitgangsidee: een geseculariseerd geloof? 62<br />5.2 Het jodendom: Een religie van de hoop 65<br />5.3 Het christendom: Religieuze en sociale vernieuwing 66<br />5.4 Islam en vooruitgang 69<br />5.5 Bossuet: De leer van de Voorzienigheid als waarborg tegen<br /> immoraliteit 70<br />5.6 Leibniz: De meest volmaakte wereld die mogelijk is 72<br />5.7 Toynbee: Vooruitgang van de hogere religies 74<br />5.8 Overzicht 77<br /><br />6 Intellect, moraal en vooruitgang 82<br />6.1 Intellectuele vooruitgang 82<br />6.2 Morele vooruitgang 87<br />6.3 Pessimisten en onheilsprofeten 90<br />6.4 Overzicht 95<br /><br />7 Gelijkheid en vooruitgang 99<br />7.1 Voorgeschiedenis 100<br />7.2 Saint-Pierre: Vooruitgang op sociaal gebied 105<br />7.3 Rousseau: De oorsprongen van de ongelijkheid onder<br /> de mensen 107<br />7.4 Condorcet: De werkelijke ongelijkheid zal voortdurend<br /> minder worden, zonder te verdwijnen 108<br />7.5 Marx en Engels: De geschiedenis is de geschiedenis van<br /> de klassenstrijd 110<br />7.6 Lenin en Stalin: Een nieuwe klassenstaat 113<br />7.7 De verzorgingsstaat en het marktdenken 114<br />7.8 Overzicht 116<br /><br />8 Vrijheid en vooruitgang 120<br />8.1 Voorgeschiedenis 121<br />8.2 John Locke: Scheiding van kerk en staat 125<br />8.3 Voltaire: Verdraagzaamheid is ook in het belang van de staat 127<br />8.4 Adam Smith: De natuurlijke vooruitgang van de welvaart 128<br />8.5 Hegel: De geschiedenis is het verhaal van uitbreiding van<br /> het bewustzijn van vrijheid 130<br />8.6 John Stuart Mill: Voor vrijheid en vooruitgang,<br /> maar tegen ellebogenwerk 133<br />8.7 Marxisme: De vrije ontwikkeling van allen in een<br /> klassenloze maatschappij 136<br />8.8 Overzicht 138<br /><br />9 Gemeenschap en vooruitgang 141<br />9.1 Voorgeschiedenis 141<br />9.2 Dante: Een betere politieke gemeenschap in de vorm van<br /> een wereldregering 144<br />9.3 Hume: Het nationale karakter is afhankelijk van morele<br /> oorzaken 145<br />9.4 De Chastellux: Geluk is er nooit geweest 147<br />9.5 Kant: Naar de eeuwige vrede 148<br />9.6 Herder: Het doel van de menselijke natuur is humaniteit 151<br />9.7 Tönnies: Van gemeenschap naar maatschappij 153<br />9.8 Overzicht 155<br /><br />10 Verscheidenheid en vooruitgang 158<br />10.1 Voorgeschiedenis 158<br />10.2 Vico: Instituties beteugelen geweld en egoïsme 161<br />10.3 Spencer: De evolutie van homogeen naar heterogeen 163<br />10.4 Marxisme: De arbeidsdeling is de wortel van alle ongelijkheid 165<br />10.5 Durkheim: De arbeidsverdeling als voorwaarde van solidariteit 166<br />10.6 Racisme: Gobineau, Chamberlain, Hitler 168<br />10.7 Nietzsche: De mensheid als massa opgeofferd aan de groei van<br /> één sterkere soort mensen - dat zou pas een vooruitgang zijn 170<br />10.8 Overzicht 174<br />