Jozef Van Loon - De Ontstaansgeschiedenis Van Het Begrip 'stad'

ISBN
   

Soort boek
Hardcover

De benaming stad voor een grote bewoningsconcentratie is in het Nederlands (en het Duits en het Zweeds) tamelijk recent. De huidige betekenis ontstond aan het eind van de elfde eeuw als gevolg van een van de meest ingrijpende maatschappelijke ontwikkelingen in de Middeleeuwen, de geboorte van de moderne Europese stad. Voordien werden 'steden' met andere benamingen aangeduid. In de studie wordt nagegaan welke benamingen dat achtereenvolgens vanaf de prehistorie tot ca. 1100 waren (burg, wîk, port, stad) en hoe ze die nieuwe betekenis konden ontwikkelen. Wegens de cultuurhistorische draagwijdte van het verschijnsel beperkt de studie zich niet tot de Lage Landen, maar gaat ze ook uitvoerig in op de semantische ontwikkeling van de overeenkomstige woorden in aangrenzende taalgebieden: Engels chester, tûn, stead, Nederduits wîk, Medio-Latijns civitas, villa, burgus, vicus. Zijdelings worden andere nederzettingsnamen behandeld zoals hofstad, de namen op -zele, de namen Deurne, Dieren, Dorestad, Quentowic, Oudburg, Brugge, Hochstaden enz. Het historisch belang van sommige van deze plaatsen alleen al geeft aan welke belangrijke rol is weggelegd voor de historische taalkunde in onze erg fragmentarische kennis van de vroege en hoge Middeleeuwen. De studie knoopt opnieuw aan bij de wat op de achtergrond geraakte traditie van de Wörter und Sachen en realia-encyclopedieën uit het begin van de 20ste eeuw. Ze besteedt dan ook ruime aandacht aan de historische context als verklaring voor betekenisverschuivingen, in dit geval door de verwerking van de omvangrijke literatuur i.v.m. stadsgeschiedenis. De studie blijft echter in de eerste plaats het werk van een taalkundige. Sommige hoofdstukken zijn dan ook integraal gewijd aan taalkundige onderwerpen: de vorming van samenstellingen in het Indo-Europees, de vorming van ja-stammen, het verschijnsel van uitbreidende samenstellingen, het ontstaan van paragogische -t in het Nederlands, het suffix -scap, de varianten van stad en stede in het Middelnederlands.