Plato - Filosoferen Met Plato

ISBN
   

Soort boek
Paperback

<p>1. Leven van Plato </p> <p>Plato werd in 427 voor Christus geboren. Zijn naam ?breedgeschouderde? heeft hij te danken aan zijn atletische gestalte. Zowel via vadersals via moederszijde behoorde hij tot een van de aanzienlijkste en invloedrijkste Atheense families. Zijn jeugd viel samen met de bloeiperiode van de Griekse cultuur, hoewel Athene in die jaren tevens in oorlog was met Sparta. Hij genoot een veelzijdige en verzorgde opvoeding : als worstelaar nam hij deel aan de istmische spelen en hij schreef dithyramben en tragedies. De omgang met Socrates had een beslissende invloed op zijn leven. Op diens aanraden zou Plato zich van de po?zie hebben afgewend en zijn tragedies verbrand. </p> <p>Na Socrates? dood (in 399) bezocht Plato Zuid-Itali?, Sicili? en wellicht ook Egypte. Hij bracht enige maanden door bij Archytas, de pythagorische vorst van Tarente. In Syracuse kwam hij aan het hof van de tiran Dionysius de Oude. Plato's strenge opvattingen veroorzaakten echter een breuk met de tiran. Volgens sommige bronnen liet hij Plato naar de slaven-= markt brengen, waar een koper hem echter de vrijheid schonk. </p> <p>Rond 387 stichtte Plato even buiten Athene, bij het heiligdom van Academus, een studiegemeenschap, de Academie, die negen eeuwen zou blijven bestaan. Een tempel ter ere van de Muzen vormde het middelpunt van dit studiecentrum; verder omvatte het een park, een gymnasium, wandelgangen, vergaderzalen en logeerkamers. De wetenschappen die er beoefend </p> <p> </p> <p>werden waren? filosofie, staatsleer, wiskunde, sterrenkunde en natuurwetenschappen. Plato gaf zijn onderricht ook wel in systematische lessen, maar toch vooral in gesprekken. De Aca demie was beroemd over heel Griekenland en trok veel stucen ten aan : sommigen werden belangrijke politici of leidende filo sofen tijdens de volgende generaties. Plato bleef zijn school le: den tot aan zijn dood in 347, </p> <p>Tweemaal verliet hij nochtans de Academie, op verzoek van Dionysius II van Syracuse, die hem als leermeester wilde. Plato hoopte zijn ideaal van filosoof-koning te kunnen verwezenlijken, maar het werden twee mislukkingen. </p> <p>2. Socrates en Plato </p> <p>Ons eerste deel belicht het leven, de leer en de dood van Socrates. Zijn proces en veroordeling maakten een grote indruk op zijn leerlingen. Plato was aanwezig toen de doodstraf werd uitgesproken, maar op de dag van de terechtstelling was hij ziek. De opvattingen en de dood van zijn meester bleven hem intens bezighouden en zijn werk be?nvloeden. Tot zijn eerste werken behoren de Apologie (Verdedigingsrede van Socrates) en de zogenaamde Socratische dialogen. In deze korte gesprekken gaat het om de definitie van een ethisch begrip of een algemeen ethisch probleem. Tijdens de dialogen komen Socrates? hoogstaande opvattingen. tot uiting. Ook de rest van Plato's werk is een voortgezette verdediging van Socrates : het geeft een verantwoording van zijn levenskeuze en toont aan dat de filosofie de sleutel tot het geluk is. Zelfs Plato's late werken bevatten nog duidelijk Socratische vragen en motieven. </p> <p>Welke opvattingen zijn nu van Socrates en welke van Plato ? Dit is gedeeltelijk een vals probleem. Plato werd zo gefascineerd door zijn meester dat hij hem wilde navolgen. Hij stelt hem aan ons voor in zijn zoeken naar de waarheid en neemt ondertussen veel van zijn gedachten over. Hij zet Socrates? levenswerk echter ook voort. Zijn idee?nleer bouwt voort op Socrates? zoeken naar een definitie van ethische begrippen, en zijn leer over goden en onsterfelijkheid sluit aan bij het geloof van zijn meester. Toch legt Plato deze nieuwe inzichten in de mond van Socrates; hij voelde zich zo nauw met hem verwant dat hij dit doen kon. </p> <p>3. Werken van Plato </p> <p>De chronologie van Plato's werken wordt bepaald door de stihstische gelijkenis met de Wetten. We weten dat dit opvallend mani?ristische werk zijn laatste geschrift was. We moeten vier perioden onderscheiden. Eerst zijn er de korte Socratische dialogen (ca. 399-390) : Kleine Hippias, lo, Laches, Charmides, Protagoras, De Staat l, Euthyphro, Grote Hippras, Apologie en Cr?to. Socrates spreekt er, vaak met een sofist, over een ethisch begrip of ethisch probleem. Tot de overgangsperiode (ca. 390-385) behoren : Gorgias, Meno, Euthydemus, Glitopho, Lysis, Menexenus en Cratylus. In deze dialogen blijft de polemiek met de sofisten het hoofdmotief, maar de filosofie van het geluk wordt duidelijker. Dan volgen (ca. 385-370) de vier grote dialogen waarin de idee?nleer, de ziel en de staatsleer centraal staan : Phaedo, Sympostum, De Staat II-X en Phaedrus. Plato's late werken (na 370) zijn : Parmenides, Theaetetus, Sofsst, Staatsman, Philebus, Timaeus, Critias, Brieven en Wetten met de appendix Epinomss. </p> <p>In deze dialogen verschijnt Plato als een van de geniaalste denkers die de wereld ooit gekend heeft. Over alle problemen van het leven, van de kunst en van de staat heeft hij nagedacht. Zijn leer over de idee?n en de staatsinrichting, zijn opvattingen over goden en ziel, evenals de hoger vermelde sofistiek zullen we nader toelichten in de inleidingen tot de afzonderlijke delen. </p> <p>Plato onderscheidt zich van vroegere en latere denkers door het schrijven van dialogen. Hij laat ons een drama bijwonen waarin levende personen geconfronteerd worden met een concrete situatie. Zo verhoogt hij de levendigheid van zijn werk en voorkomt hij ook het gevaar wereldvreemd te worden. Plato relativeerde de waarde van het geschreven woord dat steeds dehulp nodig heeft van zijn auteur, die het kan verdedigen en verklaren (cf. tekst 5). Zoals voor Socrates was ook voor hem de filosofie de vrucht van een gemeenschappelijk zoeken. Plato wilde ook schrijven voor een ruim publiek, want alleen de filosofie leidt tot het goede leven en het geluk. Om al deze redenen verkoos Plato de dialoogvorm boven een theoretische uiteenzetting. Daaruit volgt echter ook dat hij zijn opvattingen nergens uitvoerig en systematisch uiteenzet. </p> <p>Plato's dialogen zijn in een sierlijke en schitterende taal geschreven. We weten dat de auteur, die zich zo sceptisch uitliet over de waarde van het geschreven woord, de eerste zin van De Staat herhaaldelijk herschreef om de beste woordvolgorde, het beste ritme en het beste klankeffect te bekomen. Zijn werk behoort tot het beste van de wereldliteratuur. </p> <p> </p>