Cornelis Veth - Een Eeuw Nederlandsche Caricatuur

ISBN
   

Soort boek
Hardcover

<p>Geschiedenis van de Nederlandsche caricatuur, door Cornelis VethGa naar voetnoot*)</p> <p> ?Le sage ne rit qu'en tremblant.?</p> <p> (geciteerd door) Baudelaire</p> <p>Met dit citaat schijnt de uitspraak van Cornelis Veth: ?geen kunstenaar is ooit te groot geweest om een caricatuur te maken, om dat geen mensch ooit te groot is geweest om te lachen?, weinig vereenigbaar. Eenerzijds wordt de lach den wijzen mensch onwaardig gekeurd, en zou dus te schuwen zijn, (?le sage tremble d'avoir ri? herhaalt ter verduidelijking Baudelaire) aan den anderen kant, kunnen we, onder verwijzing naar het uitgelezen deel der menschheid, den lach zelfs aangeprezen vinden. Indien Veth had gezegd: geen kunstenaar is ooit groot genoeg geweest om geen caricatuur te maken, omdat nooit een mensch groot genoeg kan zijn om niet te lachen, zou hij zich insgelijks - zij 't ook vergoeilijkend - in misprijzenden zin over het wezen van den lach uitgelaten hebben - en daarmee over alle humoristische kunst, wat hier dan wel erg misplaatst ware! Toch houden beide uitspraken, hoe tegenstrijdig zij schijnen, met elkaar verband en wel door de erkenning, dat aan de menschelijke natuur een onweerstaanbare neiging tot den lach eigen is. In Baudelaire's citaat ligt niet opgesloten, dat de lach iets zondigs is, maar eerder een vergeeflijk, wijl uiterst moeilijk ontkoombaar euvel op den weg naar de volmaaktheid, welk euvel bij Veth echter wordt begrepen als verschijnsel van een levenslust, die opbruischend zich manifesteert. Het verschil ligt niet zoozeer in goed en afkeuring, maar in de vraag of het, om tot een hoogeren levensstaat te komen, noodig is alle vreugde en geestesdartelheid te bannen, dan wel tot leuze te kiezen: ontwijk het leven niet. Het laatste lijkt wel redelijker. ?Le sage ne rit qu'en tremblant? van den Anonymus onderstelt de mogelijkheid van het uitzonderlijk-menschelijke, Veth's gezegde constateert slechts het algemeen-menschelijke. Het is de tegenstelling van het buitennatuurlijke en het soortelijk-eigene, of wel van het afgezonderde over Geschiedenis van de Nederlandsche caricatuur en het gemeenschappelijke. En een kunstenaar is uit den aard van zijn roeping een gemeenschapsmensch.</p> <p>Veth wilde slechts zeggen: de grootste kunstenaars zijn van eenzelfde geschapenheid als alle andere menschen - alleen zooveel rijker en fijner bewerktuigd. Tusschen hun geboorte en sterfuur worden zij gedreven door gelijke levensinstincten; ze kunnen zich zoomin geestelijk als stoffelijk onttrekken aan de motorische wetten, die voor allen en alles wat aardsch bestaat, gelden. Ware het anders, zij zouden in onvruchtbaar isolement hun leven uitduren. Zij kennen de anderen uit zich zelf, en de anderen herkennen zich uit hen - wat den laatsten tot heil kan strekken.</p> <p>Er wordt verhaald van den Budha, (in la Tentation de St. Antoine van Flaubert) dat hij leefde van slechts ??n rijstkorrel per dag; hoe hoog hij dus boven het zinnelijke was uitgestegen, bleef hij toch nog aan de stof gebonden en daarmee, als soortgenoot, binnen de orde der menschelijke natuur.</p> <p> </p>